Η Κρήτη είναι το μεγαλύτερο νησί της Ελλάδας και το 5ο μεγαλύτερο στη Μεσόγειο. Πρωτεύουσα καθώς και μεγαλύτερη πόλη της είναι το Ηράκλειο. Η Κρήτη εδράζει περίπου 160 χλμ νότια της ελληνικής ηπειρωτικής χώρας εκτεινόμενη κατά διεύθυνση Ανατολή - Δύση, νότια του Αιγαίου πελάγους, του οποίου και αποτελεί το νότιο φυσικό όριο και βόρεια του Λιβυκού. Αποτελεί τμήμα της περιφερειακής διοίκησης της Ελλάδας και χωρίζεται σε τέσσερις περιφερειακές ενότητες: Ηρακλείου, Χανίων, Λασιθίου και Ρεθύμνου.
Η ΛΥΡΑ
Για πολλές δεκαετίες επικρατούσα άποψη ήταν ότι το παραδοσιακό όργανο της Κρήτης είναι η λύρα. Τελευταία, παράλληλα με την άποψη ότι η λύρα είναι το παραδοσιακό όργανο της Κρήτης, η "ψυχή" της, παρουσιάζεται από ορισμένους, και η άποψη του αείμνηστου Κωστή Παπαδάκη (Ναύτη) ότι μετά τα αρχέγονα πνευστά και κρουστά, το πρωτεύον παραδοσιακό μουσικό όργανο της Κρήτης δεν είναι η λύρα, αλλά το βιολί, και ότι η λύρα είναι ... ξενόφερτη! Η άποψη, όμως ότι η λύρα ήρθε στην Κρήτη μόλις στα τελευταία χρόνια, μετά από το βιολί, δεν δίνει απάντηση στην παραδοσιακή πατροπαράδοτη ποιμενική οικιακή κατασκευή της και στην παρουσία παραδοσιακά της λύρας και όχι του βιολιού, σε πολλές απομονωμένες ορεινές περιοχές και σχεδόν και ολόκληρους Νομούς ή επαρχίες της Κρήτης, παράλληλα με το θιαμπόλι τη μαντούρα και την ασκομαντούρα. Η άποψη ότι το βιολί είναι το παραδοσιακό όργανο της Κρήτης, και η λύρα είναι "ξενόφερτη" δεν δίνει επίσης απάντηση στο ότι, ειδικά στους δύο "μεσαίους" Νομούς, υπάρχουν επαρχίες που ποτέ ως τις μέρες μας δεν παίχτηκε από τους εντόπιους κατοίκους παραδοσιακά το βιολί αλλά παιζόταν και παίζεται μόνο η λύρα! Όντως, σε περιοχές των δύο μεσαίων Νομών της Κρήτης .
Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ
ΜΥΘΟΛΟΓΙΑ
Είναι γνωστή η σχέση της Ελλάδας με την μυθολογία. Έτσι και η Κρήτη έχει μια ιδιαίτερη σχέση αφού σύμφωνα με τον μύθο είναι ο τόπος που γεννήθηκε ο Δίας. Ο βασιλιάς ουρανού και γης Κρόνος φοβούμενος ότι θα χάσει τον θρόνο, κατάπινε τα παιδιά του. Γι’αυτό τον λόγο η γυναίκα του Ρέα κατέφυγε στην Κρήτη και συγκεκριμένα στο Δικταίο Άνδρο για να γεννήσει το παιδί της κρυφά και στην συνέχεια έκρυψε το παιδί στο Ιδαίο Άνδρο. Έτσι γεννήθηκε και ανατράφηκε ο Δίας που ονομάστηκε Κρηταγενής Δίας, όπου στην συνέχεια πήρε τον θρόνο από τον πατέρα του και έγινε ο βασιλιάς των θεών.
Κάποια από τα ονόματα της Κρήτης κατά την μυθολογία είναι : Αερία, για το εύκρατο κλίμα της. Δολιχή, από το στενόμακρο σχήμα της. Ιδαίο, από το όνομα της νύμφης Ιδαίας ή από το όνομα του Ψηλορείτη Ίδη. Κουρήτης, ως χώρα των Κουρητών. Μακαρόνησος, ως χώρα ευτυχισμένων ανθρώπων. Τελχινία, από τους δαίμονες της μεταλλουργίας Τελχίνες αφού οι κάτοικοι ήταν άριστοι στην τέχνη του μετάλλου. Το όνομα Κρήτη οφείλεται στην νύμφη Κρήτη ή στον γιο του Δία και πανάρχαιο βασιλιά του νησιού Κρήτα, από τον Όμηρο.
Ένα άλλο στοιχείο της μυθολογίας που μπλέκεται με την πραγματικότητα είναι ο Μίνωας, όπου σύμφωνα με την μυθολογία είναι γιος του Δία.Ο Δίας ερωτεύθηκε την κόρη του βασιλιά Φοινίκης Αγήνορα, Ευρώπη. Για να την πλησιάσει μεταμορφώθηκε σε λευκό ταύρο και με την γοητεία του σαγήνεψε την Ευρώπη που έκατσε πάνω του. Τότε ο Δίας την απήγαγε και την πήγε στην Κρήτη όπου έκανε τον γάμο κάτω από ένα πλάτανο στην Γόρτυνα. Από τον γάμο αυτό γεννήθηκαν οι Μίνωας, Ραδάμανθυς και Σαρπηδόνας. Ο Μίνωας έγινε βασιλιάς την Κνωσού όπου κάθε εννιά χρόνια μιλούσε με τον πατέρα του Δία για νέους νόμους. Από αυτό το σημείο και έπειτα ο μύθος μπλέκεται με τα ιστορικά στοιχεία. Ο βασιλιάς Μίνωας ζούσε στο ανάκτορο της Κνωσού και ήταν άρχοντας όλης της Κρήτης. Ήταν ακόμα διοικητής, αρχηγός στρατού, δικαστής και αρχιερέας. Πολλοί βασιλιάδες του νησιού είχαν το όνομά του όπου σήμαινε τίτλο όπως οι Φαραώ στην Αίγυπτο. Ο γιος του Ανδρόγεως δολοφονήθηκε στην Αθήνα και έτσι ύστερα από πολιορκία ο Μίνωας επέβαλε στους Αθηναίους κεφαλικό φόρο. Έπρεπε δηλαδή η Αθήνα να στέλνει εφτά νέες και εφτά νέους για τον Μινώταυρο. Ο Μινώταυρος ήταν ένα τέρας που ήταν μισός άνθρωπος και μισός ταύρος, ενώ ζούσε μέσα σε έναν λαβύρινθο. Η πραγματικότητα είναι ότι πολλοί νέοι αθλητές σκοτώνονταν κατά την διάρκεια ενός αγωνίσματος με ταύρους που γινόταν στην Κνωσό. Ο λαβύρινθος ήταν το παλάτι της Κνωσού που η αναπτυγμένη αρχιτεκτονική το είχε κάνει τόσο πολύπλοκο που έμοιαζε με λαβύρινθο. Ο θάνατος του Μινώταυρου προήλθε από τον Θησέα, γιο του βασιλιά της Αθήνας Αιγέα. Η κόρη του Μίνωα Αριάδνη ερωτεύτηκε τον Θησέα και προμηθεύοντάς τον με ένα σπάγκο (μίτος της Αριάδνης) τον βοήθησε να θανατώσει τον Μινώταυρο και να μπορέσει να βγει από τον λαβύρινθο.
Ο Δαίδαλος ήταν αυτός που κατασκεύασε τα ανάκτορα και ο Μίνωας τον φυλάκισε για να μην μπορεί να κατασκευάσει άλλο τέτοιο αριστούργημα. Ο πολυμήχανος και εφευρέτης Δαίδαλος κατασκεύασε από κερί φτερά και μαζί με τον γιο του Ίκαρο κατάφεραν να πετάξουν και να φύγουν από το νησί. Ο Ίκαρος όμως από την χαρά του που πέταγε πήγε πολύ ψηλά και κοντά στον ήλιο όπου η ζέστη έλιωσε τα φτερά του και έπεσε. Στην συνέχεια ο Δαίδαλος κατέφυγε στην Σικελία κοντά στον βασιλιά του Καμικίου Κώκαλο. Ο Μίνωας άρχισε να ψάχνει τον Δαίδαλο και όταν έφτασε στην Σικελία ζήτησε από τον βασιλιά Κώκαλο να του βρει έναν τεχνίτη που να μπορεί να περάσει μια κλωστή από ένα κοχύλι που κρατούσε. Ο βασιλιάς Κώκαλος έδωσε το κοχύλι στον Δαίδαλο όπου πέρασε την κλωστή. Ο Μίνωας κατάλαβε όμως ότι μόνο ο Δαίδαλος ήταν ικανός για κάτι τέτοιο και ζήτησε να του παραδοθεί αμέσως. Ο Κώκαλος υποσχέθηκε ότι θα του παραδώσει τον Δαίδαλο, όμως ο βασιλιάς δολοφόνησε τον Μίνωα προσφέροντάς του ένα μπάνιο όπου το νερό ήταν καυτό.
Ρωμαϊκή περίοδος (67 π.Χ. – 330 μ.Χ.)
Δεν γλίτωσε ούτε η Κρήτη από την Ρωμαϊκή αυτοκρατορία όπου λόγω της γεωγραφικής της θέσης έγινε “πόθος” της Ρώμης από πολύ νωρίς. Πολλά οικοδομήματα, ωδεία, ναούς, στάδια, λουτρά χτίστηκαν σε πολλές πόλεις του νησιού με πρωτεύουσα την Γόρτυνα. Εκείνη την εποχή ήρθε και ο χριστιανισμός στην Κρήτη από εμπόρους που παραβρέθηκαν στα Ιεροσόλυμα την πεντηκοστή στο κήρυγμα του Πέτρου. Ο Απόστολος Παύλος ήταν αυτός που δίδαξε τον Χριστιανισμό στο νησί και ο μαθητής του Τίτος συνέχισε το έργο του.
Βυζαντινή περίοδος (330 – 1204 μ.Χ.)
Η Κρήτη από τα μέσα του 4ου αιώνα μ.Χ. έως τις αρχές του 13ου ήταν θέμα (επαρχία) της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας. Με την ένταξη της Κρήτης στο ανατολικό Βυζάντιο και μέχρι την κατάκτηση από τους Άραβες, δεν υπήρχαν σημαντικά γεγονότα, αν εξαιρέσουμε κάποιες επιδρομές που έγιναν. Την εποχή αυτή ο Χριστιανισμός μπήκε στη ζωή των κατοίκων του νησιού και τους στήριξε στους αγώνες που έγιναν στο μέλλον.
Η ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ ΤΗΣ ΛΥΡΑΣ(ΤΑ ΒΗΜΑΤΑ).
1ο.ΒΗΜΑ
Η επιλογη του ξυλου.
Η αρχη και πολυ βασικο στοιχειο.
Οποιο ειδος ξυλου και αν επιλεξομε, παντουκ,κελεμπεκι,μουρια,καρυδια ή αλλο,πρεπει να ειναι ξηρο και καθαρο,χωρις ροζους ή σκασιματα.
Για την Κρητικη λυρα,χρειαζομαστε ενα κοματι ξυλο με διαστασεις, 55 cm μηκος,21cm πλατος και 5cm παχος.
2ο.ΒΗΜΑ
Σημαδευομε την προσοψη της λυρας,και κανομε το ξεγυρισμα στη κορδελα,ή με οποιο τροπο μπορει,ή ξερει ο καθενας.
3ο.ΒΗΜΑ
Αρχιζομε μετα την εξωτερικη πισω διαμορφωση του οργανου,χρησιμοποιοντας διαφορα εργαλεια,οπως το σκεπαρνι, το σκαρπελο,την ρασπα,το παστραγγολο,τις μεταλλικες ξυστρες και τα γυαλοχαρτα.
Αυτη η διαδικασια πρεπει να ολοκληρωθει στην εντελεια γιατι με τις εξωτερικες καμπυλες σαν οδηγο, προχωρουμε στο επομενο βημα που ειναι το αδειασμα του σκαφους.
4ο.ΒΗΜΑ
Η εσωτερικη διαμορφωση της λυρας,το αδειασμα του σκαφους δηλαδη,ειναι η ποιο δυσκολη φαση σε ολη την διαδικασια της κατασκευης.
Για την εργασια αυτη χρησιμοποιουνται εργαλεια οπως η σγρομπια (σκαρπελο που η λαμα του δεν ειναι επιπεδη, αλλα ειναι καμπυλη κατα πλατος) σε διαφορα μεγεθη,ξυστρες μεταλλικες καμπυλωτες, και γυαλοχαρτα.
Εγω το αδειασμα το κανω με το ρουτερ χρησιμοποιοντας καμπυλωτα μαχαιρια και το τελικο στρωσιμο με τις ξυστρες και τα γυαλοχαρτα.
5ο.ΒΗΜΑ
Η κατασκευη της κεφαλης.
Την κεφαλη στην Κρητικη λυρα(το πανω μερος του οργανου που τοποθετουνται τα κλειδια), οι ποιο πολλοι την κανουν μονοκομματη. Επειδη ομως εχει πολυ κληση προς τα πισω και δεν φτανει το παχος του ξυλου συνηθως,κολλιεται ενα κομματι ξυλο στο πισω μερος,και εχει σαν αποτελεσμα αυτο το σημειο να ξεκολλα ή να σπαει.
Για να ξεπερασομε αυτο το προβλημα,μπορουμε να φτιαξομε την κεφαλη χωριστα και να την κολλησομε στον λαιμο της λυρας,οπως εξαλλου γινεται και στα περισσοτερα οργανα.
6ο.ΒΗΜΑ
Η κατασκευη της διακοσμησης στο πισω μερος του σκαφους.
Στο σημειο αυτο εχουν χρησιμοποιηθει διαφορα μοτιβα.
Ο Σταγακης εφτιαχνε αναγλυφα μια περδικα και αυτο τα σχεδιο εχει επικρατησει,και το κανουν πολλοι κατασκευαστες.
Εγω κανω την Θεα με τους οφεις των Ετεοκρητων,οπως την βρισκομε στις τοιχογραφιες της Κνωσσου.
Την κοβω με την σεγα,την επικολλω στο σκαφος και κανω την τελικη διαμορφωση.
7ο.ΒΗΜΑ
Η κατασκευη του καπακιου.
Η κατασκευη του καπακιου ,ειναι η σπουδαιοτερη εργασια στην κατασκευη της λυρας,διοτι στο καπακι οφειλεται κατα το μεγαλυτερο ποσοστο η αποδοση του οργανου.
Επιλεγομε το κομματι απο κεδρο Λιβανου(φοινικι)που θα χρησιμοποιησομε,να ειναι καθαρο,να μην εχει ροζους ή σκασιματα και τα "νερα" του να ειναι ισια,στενα και κατα το δυνατον καθετα προς το παχος του ξυλου.
Στην κλασσικη κατασκευη του καπακιου χρειαζομαστε δυο κομματια ξυλου με διαστασεις 28-28,5cm μηκος,10,5-11cm πλατος και 1-1,5cm παχος τα οποια κολλουμε κατα μηκος αντικρυστα.
Το καλυτερο ειναι, τα δυο αυτα φυλλα ξυλου να προερχονται απο το ιδιο κομματι σκισμενο στην μεση,ουτως ωστε οταν κολληθουν τα νερα τους να ειναι συμμετρικα.
-Πανω στο κολλημενο πλεον κομματι (28cm Χ 21cm Χ 1,5cm),σημαδευομε την προσοψη του καπακιου,και ξεγυριζομε.
-Με εργαλεια οπως σκεπαρνι,ρασπα, παστραγγολο, μεταλλικες ξυστρες,γυαλοχαρτα,διαμορφωνομε την πανω κυρτη επιφανια.
-Σημαδευομε τις δυο τρυπες του καπακιου "ματια",ανοιγομε τις πατουρες περιμετρικα και κανομε την διακοσμηση.
-Αδειαζομε το καπακι εσωτερικα αφηνοντας ενα νευρο στην μεση κατα μηκος με πλατος 2-2,5cm,και διαμορφωνομε το παχος του καπακιου στα 1-2mm.
8ο.ΒΗΜΑ
Η κατασκευη της ταστιερας (γλωσσας).
Αλλο ενα σπουδαιο και βασικο μερος του οργανου ειναι και η ταστιερα (γλωσσα).
Για την κατασκευη της χρειαζομαστε ενα κοματι
εβενο 27 Χ 7 Χ 0,5 cm.
Κοβομε τον εβενο στο σχημα της ταστιερας και διαμορφωνομε μια ελαφρα καμπυλη κατα πλατος.
Ανοιγομε μια πατουρα με το ρουτερ στο σημειο που θα μπει ο χορδοστατης.
Εφαρμοζομε τα "σημεια" απο οστρακο στα διαστηματα 2ο 3ο 5ο 7ο και 9ο(της συγκερασμενης) .(ΚΑΙ ΕΤΟΙΜΗ Η ΛΥΡΑΣ ΣΕΣ)(ΓΙΑΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΕΠΙΣΚΕΥΤΗΤΕ ΤΟ site http://www.nrompogianakis.com/el/kataskeyh_lura_katask.php).
0 Comments
|